Według definicji WHO probiotyki to preparaty lub produkty żywnościowe zawierające pojedyncze lub mieszane hodowle żywych drobnoustrojów, które wywierają korzystny efekt na zdrowie, jeżeli zostały podane w odpowiedniej ilości. Drobnoustroje te produkują kwas mlekowy i należą do rodziny Lactobacillus, Bifidobacterium, oraz do drożdżaków Saccharomyces. Fizjologicznie występują w mikroflorze przewodu pokarmowego człowieka. Ich cechą jest zdolność przylegania do nabłonka jelita, aby nie zostały z nich usunięte w krótkim czasie (np. w trakcie biegunki). Ponadto muszą być odporne na kwas solny zawarty w żołądku, enzymy trawienne, kwasy żółciowe.
Jakie są źródła probiotyków?
Do środków spożywczych zawierających probiotyki należą fermentowane napoje mleczne, takie jak kefiry i jogurty typu bio. Wprowadzają one do przewodu pokarmowego żywe pałeczki kwasu mlekowego i Bifidobakterium, które zasiedlając przewód pokarmowy poprawiają skład mikroflory jelitowej.
Jakie korzyści wynikają ze stosowania probiotyków?
Bakterie te przynoszą nam wiele korzyści:
- Ułatwiają proces trawienia
- Zwiększają wchłanianie witamin i minerałów
- Przy kuracjach antybiotykowych chronią mikroflorę jelitową
- Wpływają na układ immunologiczny zwiększając odporność na zakażenia
- Niektóre szczepy działają przeciwalergicznie i przeciwnowotworowo
- Obniżają poziom cholesterolu
- Łagodzą objawy nietolerancji laktozy
- Maja zdolność syntetyzowania niektórych witamin z grupy B, Wit K, kwasu foliowego
Istnieją badania, z których wynika, że podawanie probiotyków zmniejsza występowanie atopowego zapalenia skóry u niemowląt, łagodzi objawy astmy u dzieci, obniża częstość zachorowań na choroby górnych dróg oddechowych. Są skuteczne w leczeniu ostrych biegunek infekcyjnych i biegunek po antybiotykoterapii.
Czym są prebiotyki?
Prebiotyki to składniki pożywienia nie ulegające trawieniu, pobudzające wzrost lub aktywność korzystnych dla organizmu bakterii obecnych w jelicie grubym.
Prebiotykami mogą być: nie ulegająca trawieniu skrobia, polisacharydy (pektyny, guma guarowa i owsiana) i oligosacharydy.
Wśród oligosacharydów największe znaczenie dla człowieka mają fruktooligosacharydy, laktuloza i oligosacharydy sojowe. Wśród polisacharydów wymienia się inulinę, skrobię oporną, celulozę, hemicelulozy i pektyny. Część z tych związków występuje naturalnie w żywności jako błonnik. Inne pozyskuje się na drodze procesów chemicznych i enzymatycznych, a następnie dodaje do produktów żywnościowych lub produkuje suplementy.
Prebiotyki stymulują wzrost korzystnych dla zdrowia bakterii jelitowych takich Bifidobacterium i Lactobacillus. Bakterie te ograniczają rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych, obniżają PH jelita grubego na skutek wytworzenia krótko łańcuchowych kwasów tłuszczowych takich jak kwas octowy, kwas propionowy, kwas masłowy. Przyczyniają się do większego wchłaniania wapnia, magnezu i żelaza.
Źródła prebiotyków
- Naturalnym źródłem fruktooligosacharydów są miedzy innymi cebula, szparagi, pszenica, banany, ziemniaki i miód. Przemysłowo jako dodatek do żywności produkuje się je przez rozpad inuliny lub w wyniku syntezy z sacharozy.
- Laktulozę otrzymuje się w wyniku przemiany laktozy z mleka.
- Bardzo dobrym źródłem oligosacharydów sojowych jest soja, a szczególnie serwatka sojowa – produkt uboczny przy produkcji białka sojowego.
- Inulina występuje naturalnie w cykorii, cebuli, czosnku, topinamburze, pomidorach, bananach i pszenicy.
- Skrobia z reguły jest związkiem łatwo trawionym przez człowieka. Jednak jej niewielka część (skrobia oporna) przechodzi przez przewód pokarmowy w niezmienionej formie. W celu otrzymania skrobi opornej prowadzi się modyfikacje chemiczne lub fizyczne, które zmniejszają możliwość trawienia skrobi przez enzymy amylolityczne.
- Celuloza występuje w ścianach komórkowych wszystkich roślin, niektórych grzybów i bakterii. Znajdziemy ją w owocach, warzywach i ziarnach zbóż, ale najwięcej celulozy zawiera len, bawełna i konopie. Na skalę przemysłową pozyskuje się ją głównie z drewna.
- Hemicelulozy występują w żywności w nasionach i otrębach. Ich źródłami do produkcji są drewno i słoma.
- Pektyny znajdują się naturalnie we wszystkich owocach i warzywach. Przeciętnie stanowią 35% ścian komórkowych roślin. W przemyśle ich źródłem są suszone wytłoki jabłkowe i skórki cytrynowe.
Rola prebiotyków w organizmie jest bardzo istotna. Często utożsamia się ją z rolą błonnika pokarmowego, ale nie jest to do końca słuszne. Prebiotyki rzeczywiście należą do frakcji błonnika, ale nie każdy rodzaj błonnika jest prebiotykiem. Prebiotyki sprzyjają rozwojowi mikrobioty jelita grubego.
Produkty i preparaty, w których składzie występują obok siebie prebiotyki i probiotyki to synbiotyki.
Źródła:1.”Otyłość zapobieganie i leczenie” PZWL M. Jarosz, L. Kłosiewicz-Latoszek;2. „Otyłość – Praktyczny podręcznik kliniczny” Robert Kushner, Victor Lavrence, Sudhesh Kumar, medipage;3.”abc otyłości” red. Naukowa Naveed Sattar i Mike Lean, PZWL;4.”Żywienie człowieka, podstawy nauki o żywieniu tom 1”, red naukowa Jan Gawęcki; „Żywienie człowieka zdrowego i chorego, tom2” red naukowa M. Grzymisławski, J. Gawęcki; 5.„Podstawy dietetyki” pod red. Jacka Bujko wydawnictwo SGGW6.„Podstawy żywienia klinicznego” red.n. L. Sobotka; 7.„Normy Zywienia Człowieka-Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych” red Mirosław Jarosz, Barbara Bułhak-Jachymczyk;8.Interna Szczeklika red. Prow. Piotr Gajewski.9.www.poradnikzdrowie.pl; www.wikipedia.pl; www.doz.pl10.Zdjęcia pochodzą ze strony pixabay.com, unsplash.com i własne;