Leczenie otyłości i nadwagi często bywa niezwykle trudnym wyzwaniem. Osoba pragnąca zrzucić „nadprogramowe kilogramy” musi zmierzyć się z uczuciem głodu, z poskromieniem apetytu, efektem „plateau” czyli zatrzymaniem spadku wagi na pewnym etapie leczenia. Dodatkowo aby skuteczność leczenia była trwała powinny nastąpić zmiany w stylu życia. Współczesna medycyna przychodzi tu z pomocą – są dostępne leki skutecznie pomagające w walce z problemem. Aby jednak proces terapii był bezpieczny, powinien być prowadzony przez doświadczonego lekarza.
Próby farmakologicznego leczenia otyłości były opisywane już ponad 100 lat temu – próbowano wówczas stosować hormony tarczycy, jednak objawy niepożądane takie jak zaburzenia rytmu serca, zaburzenia elektrolitowe i inne doprowadziły do rezygnacji z tego leczenia.
Według aktualnej wiedzy medycznej leczenie farmakologiczne jest częścią kompleksowej terapii otyłości. Wskazaniem jest podwyższone BMI (otyłość lub nadwaga), współistniejące z co najmniej jedną chorobą stanowiącą powikłanie otyłości, jeżeli stosowane dotychczas leczenie niefarmakologiczne nie przyniosło oczekiwanego efektu terapeutycznego.
Obecnie w Polsce dostępne są trzy leki zarejestrowane do leczenia otyłości – orlistat (nazwa preparatu Xenical), połączenie buproprionu i naltreksonu (pod nazwą handlową Mysimba), oraz liraglutyd (nazwa handlowa preparatu Saxenda).
Orlistat (tetrahydrolipostatyna, pochodna lipostatyny, wytwarzanej przez Streptomyces toxytriticini)) stosowany jest trzy razy dziennie doustnie przed głównymi posiłkami. Lek ten hamuje aktywność lipaz przewodu pokarmowego – żołądkowej, trzustkowej i jelitowej co prowadzi do nietrawienia i niewchłaniania części tłuszczów przyjętych z pokarmem. Nie wpływa na apetyt ani na uczucie głodu i sytości. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Orlistat znajduje zastosowanie u osób, które preferują potrawy tłuste i mają trudności z modyfikacją nawyków żywieniowych. Spożycie pokarmu z dużą zawartości tłuszczu powoduje wystąpienie częstych wypróżnień, stolców tłuszczowych, luźnych i częstych wypróżnień. Jest to lek często nazywany edukacyjnym, gdyż występujące objawy nie są wynikiem działania samego leku, tylko błędów żywieniowych. Preparat stosuje się równocześnie z umiarkowanie niskokaloryczną dietą. W opublikowanych wynikach badań klinicznych pacjenci po roku leczenia orlistatem utracili 10,2% masy ciała (grupa placebo 6,1%) (Kushner, Lawrance, Kumar, Otyłość. Praktyczny podręcznik kliniczny. Warszawa: Medipage Sp. z o.o.)
Mysimba jest lekiem złożonym, zawierającym dwie substancje czynne: chlorowodorek buproprionu i chlorowodorek naltreksonu. Stosowana w postaci doustnej, dwa razy dziennie z modyfikacją dawki. Buproprion i naltrekson wykazują działanie na te same regiony ośrodkowego układu nerwowego (jadro łukowate podwzgórza i mezolimbiczny dopaminergiczny układ nagrody). Buproprion to inhibitor wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny, antagonista receptorów nikotynowych z grupy katecholamin. Stosowany od wielu lat w leczeniu sezonowej choroby afektywnej, depresji i uzależnienia od nikotyny. Naltrekson to antagonista receptorów opioidowych. Stosowany jest w leczeniu uzależnień nieopioidowych, szczególnie uzależnienia od alkoholu poprzez wpływ na zmniejszenie potrzeby napicia się. Nowatorskie jest połączenie w/w substancji w jednym preparacie, ich połączenie wywiera działanie hiperaddytywne na regulację poboru pokarmu. Powoduje odczucie sytości , oraz – co bardzo ważne zmniejsza pobór pokarmu stymulowanego przez apetyt. Preparat ten stosuje się podobnie jak orlistat równocześnie z niskokaloryczną dietą. W badaniach klinicznych randomizowanych, wieloośrodkowych trwających 56 tygodni średnia redukcja masy ciała osób leczonych Mysimbą wynosiła 8% (w grupie placebo 1,9%), odsetek pacjentów którzy uzyskali co najmniej 5% redukcje masy ciała wynosił 48% (w grupie placebo 16%). (Kushner, Lawrance, Kumar, op. cit.).
Saxenda (liraglutyd) to długo działający analog ludzkiego GLP-1. Stosowany jest w postaci iniekcji podskórnych, w dawce dobieranej indywidualnie. Jego działanie polega na wydzielaniu insuliny z komórek β trzustki zależne od glukozy (efekt inkretynowy). Jest to lek stosowany również w leczeniu cukrzycy typu 2. Liraglutyd wpływa na aktywację podwzgórzowych ośrodków głodu i sytości, hamuje uwalnianie neuropetydów stymulujących odczuwanie głodu (białko Agouti i neuropeptyd Y) a stymuluje neuropeptydów odpowiedzialnych za odczucie sytości (POMC i CART), przez co zmniejsza pobór pokarmu. Hamuje również opróżnianie żołądka. Nie wpływa na pobór pokarmu związany z odczuciem przyjemności (apetyt). Badanie kliniczne SCALE Obesity and Prediabetes trwające 56 tygodni, przy dawce liraglutydu 3mg, wykazało redukcję masy ciała o minimum 5% u 63,2% pacjentów (w grupie placebo 27,1%), natomiast o co najmniej 10% u 33,1% pacjentów (w grupie placebo 10,6%). Inne badania wykazały zależność redukcji masy ciała w zależności od dawki. Największy odsetek osób, które osiągnęły redukcję masy ciała o 5% był w grupie leczonej liraglutydem w dawce 3,0mg. U części uczestników kontynuowano badanie przez 24 miesiące z dawką liraglutydu 2,4 mg oraz 3,0 mg; około 70% pacjentów utrzymało zmniejszona o 5% masę ciała. W badaniu stwierdzono również pozytywny wpływ liraglutydu na obniżenie ciśnienie tętniczego, obniżenie poziomu glukozy i hemoglobiny glikolowanej. (Kushner, Lawrance, Kumar, op. cit.).
Inne leki stosowane do leczenia otyłości, niedopuszczone w Europie do obrotu, to miedzy innymi leki sympatykomimetyczne jak Benzfetamina, Dietylpropion, Fendimetrazyna, Fentermina. Działają przez nasilenie przekaźnictwa noradrenergicznego. Fenfermina i Topiramat ER tworzą preparat złożony o nazwie Qsymia (topiramat ER stosowany jest jako lek przciwpadaczkowy). Fentermina jest jednym z najpopularniejszych leków w Stanach Zjednoczonych. Lorkaseryna, nazwa handlowa Belviq agonista receptorów serotoninowych jest pierwszym lekiem do leczenie otyłości zarejestrowanym w Stanach Zjednoczonych.
Bibliografia
1.Gajewski, P. (red.). (2017). Interna Szczeklika. Kraków: Medycyna Praktyczna.2.Kushner, R. F., Lawrance, V., Kumar, S., Olszanecka – Glinianowicz, M.(2017). Otyłość. Praktyczny podręcznik kliniczny. Warszawa: Medipage Sp. z o.o.