Genetyczne podłoże otyłości jest złożone. Liczba genów, co do których naukowcy podejrzewają role w patogenezie otyłości jest około 600.
Zalicza się tu opisane monogenowe dziedziczenie otyłości związane z mutacjami genu leptyny (genu ob), receptora typu 4 melanokortyny (MC4R) oraz proopiomelanokortyny (POMC).
Otyłość jest także składową rzadkich zespołów chorobowych uwarunkowanych genetycznie: osteodystrofia Albrighta, rodzinna miejscowa lipodystrofia Dunnigana i zespół Pradera i Williego, zespół Bardeta i Biedla oraz zespół Cohena i inne. Poza otyłością w zespołach tych występują tez inne wady rozwojowe.
Najczęściej jednak, bo aż u 95% populacji mamy do czynienia z otyłością wielogenową, są to polimorfizmy (czyli zmiany) wielu genów, które predysponują do otyłości. Jest to bardzo złożony kompleks zależnych od siebie czynników, które mogą zwiększać tendencję do otyłości.
Co z tego wynika?
Z jednej strony jest to złożona sytuacja, ale z drugiej, daje największą możliwość wpływu na ten typ predyspozycji genetycznej do otyłości poprzez modyfikację czynników środowiskowych.
W badaniach naukowych wykazano w przypadku genu otyłości (FTO), że zwiększenie aktywności fizycznej zmiejsza ryzyko rozwoju otyłości u osób, które są nosicielami tego genu aż o 40%.
Gen FTO (fat mass and obesity-associated protein) należy do genów o istotnym znaczeniu w wielu badaniach asocjacyjnych całego genomu, dotyczących cukrzycy typu 2, ale jak wykazały badania, wpływ na rozwój cukrzycy odbywa się przez zwiększenie masy ciała. Osoby z jednym allelem ryzyka są 1.67 razy bardziej narażone na prawdopodobieństwo rozwoju otyłości niż osoby bez tego allela. Osoby z 2 allelami ryzyka są 2.67 razy bardziej narażone na rozwój otyłości. Efekt tych zaburzeń polega głównie na zwiększonym pobieraniu energii w stosunku do jej wydatkowania.
Wśród osób badanych z genem FTO wykazano tendencję do niskiej aktywności fizycznej i zwiększonego przyjmowania pokarmów bogatych w tłuszcze.
Uważa się, że dziedziczy się nie tylko skłonność do otyłości, ale również sposób nieprawidłowego odżywiania się. Osoby obciążone genetycznie nie są jednak bezbronne. Jeżeli będą prowadzić zdrowy tryb życia, w tym odżywiania i aktywności fizycznej, nie muszą być otyłe. Natomiast połączenie obciążenia genetycznego z brakiem aktywności fizycznej i nieprawidłowym odżywianiem i prowadzi niestety do.
Źródła: „Otyłość – Praktyczny podręcznik kliniczny” Robert Kushner, Victor Lavrence, Sudhesh Kumar, medipage; ”abc otyłości” red. Naukowa Naveed Sattar i Mike Lean, PZWL; Interna Szczeklika red. Prow. Piotr Gajewski.; www.mp.pl; Zdjęcia pochodzą ze strony pixabay.com, unsplash.com i własne;